Spomenik je svečano otvoren 1961. godine. Spomenik palim Krajišnicima nalazi se na vrhu brda ©ehitluci koje dominira Banjalukom. Spomenik je mauzolejskog tipa i rad je jednog od najvećih jugoslovenskih kipara i majstora memorijalne plastike Antuna Augustinčića.

Podignut je na mjestu gdje je, juna 1941, održana Oblasna konferencija KPJ za Bosansku krajinu i nekoliko savjetovanja vezanih za podizanje ustanka. čitav spomenik simbolično podsjeća na metak ispaljen u pravcu Krajine.

Arheološkim istraživanjima 1974. g. u Kastelu su pronađeni ostaci praistorijskog naselja iz perioda koji povezuje neolit i bronzano doba - 2000-1800. g. p.n.e. Na praistorijsko naselje nastavlja se antička civilizacija.

Današnji Kastel može se identifikovati sa toponimom Castra ubilježenim na karti antičkog putnog pravca Salona - Sarvitium (Salona - Gradiška). U priobalnom pojasu tvrđave su ostaci rimskih zidova od pravilnih kamenih kvadara.

Svetislav - Tisa Milosavljević je rođen je 7. septembra 1882. u Nišu. Na Mitrovdan, 8. novembra 1929. godine zakoračio u Banju Luku i otpočeo upravljanje Vrbaskom banovinom.

Svetislav-Tisa Milosavević je u našim krajevima zatekao veoma tešku situaciju - po svim kriterijumima Vrbaska banovina bila je najnerazvijenija od svih devet. Međutim, to ga nije pokolebalo. Naprotiv, Milosavljević je bio veliki borac i vizionar.

Jedna od karakteristika Banje Luke je i podrhtavanje tla na kojem je smještena. Seizmogeno područje obuhvata pojas oko grada, prečnika izmedu 50 i 60 km.

Banjolučki tektonski blok ide sa istoka preko Delibašinog sela, manastira Trapisti i Klašnica, dolinom Vrbasa prema Savi, na zapad preko Piskavice, Omarske i Bronzanog Majdana do Kola.

ANTIčKO DOBA

U starim pisanim spomenicima, koji datiraju iz 1320 spominje se Vrbaški grad, a 1494 hrvatsko-ugarski kralj Vladislav II navodi uz ime Juraja Mikulašića da je obavljao dužnost kaštelana Banjaluke.

Sa više od 260 hiljada stanovnika, Banja Luka je najveći i najrazvijeniji grad u Republici Srpskoj. Grad se proteže uz obale rijeke Vrbas, a u nju se ulijevaju još tri rijeke: Suturlija, Crkvena i Vrbanja, pa se zato može slobodno reći da Banja Luka leži na četiri rijeke !

U ovom kraju, živjelo je veliko ilirsko pleme Mezeji. Tek IX godine nove ere, ove krajeve je osvojio rimski vojskovođa Germanikus. Tokom VI i VII vijeka ovo područje naseljavaju Sloveni.